Autor: Martyna Sergiel
Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk apeluje w sprawie sytuacji osób z niepełnosprawnościami.
Aktualnie świadczenie wspierające dla osoby z niepełnosprawnością wlicza się do jej dochodu przy szacunkach odpłatności za usługi opiekuńcze, co zawyża ich koszty. Dla przykładu zastępca rzecznika obrazuje okoliczności, w których osobie pobierającej świadczenie w najwyższej kwocie, czyli 220 procent renty socjalnej – 3919 zł, miesięczne opłaty za usługi opiekuńcze wzrosły z 560 zł do 3700 złotych.
Usługi opiekuńcze zawierają w sobie pomoc przy codziennych potrzebach życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, jeśli to możliwe, zagwarantowanie kontaktów z otoczeniem. Specjalistyczne usługi opiekuńcze to usługi dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przeszkoleniem.
Jak zwraca uwagę Stanisław Trociuk, dla określenia wysokości odpłatności za usługi opiekuńcze niezbędne jest ustalenie sytuacji dochodu danej osoby. Według obowiązujących przepisów, jest to suma miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu, z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, pomniejszoną o miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz ubezpieczenia społeczne czy alimenty.
Zasadnicze czynniki wpływające na koszt usług opiekuńczych i wysokość odpłatności to:
- miejsce zamieszkania (ustalenie kosztu usług opiekuńczych i zasad odpłatności należy do władz gminy);
- wysokość progów dochodowych określonych w u.p.s i uzyskiwany dochód, ponieważ najczęściej gminy określają, że nie ponosi odpłatności osoba, która ma dochody poniżej kryterium dochodowego – 600 zł na osobę w rodzinie i 776 zł dla osoby samotnie gospodarującej, w przypadku przekroczenia wskazanego kryterium pobierający usługi ponosi częściową odpłatność – tym większą im większe przekroczenie aż do 100% określonej przez gminę ceny danej usługi;
- wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę i wysokość minimalnej stawki godzinowej; gminy przy określeniu kosztu godziny usługi opiekuńczej i specjalistycznej usługi opiekuńczej bazują najczęściej na minimalnej stawce godzinowej w danym roku kalendarzowym wskazywanej w rozporządzeniu Rady Ministrów.
Wprowadzone od 1 stycznia 2024 r. świadczenie wspierające dla osób z niepełnosprawnością stanowi dochód osób ubiegających się o przyznanie usług opiekuńczych. Powoduje to drastyczny wzrost kosztów odpłatności za te usługi. To zaś, jak zauważa Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, zmniejsza korzyści finansowe nowego świadczenia.
Jak czytamy na stronie Biura, w jednej ze spraw skierowanych do RPO osobie z niepełnosprawnością przyznano prawo do świadczenia wspierającego w wysokości 220 proc. renty socjalnej – 3919 zł. Wliczenie do dochodu tego świadczenia wspierającego spowodowało wzrost miesięcznej opłaty za usługi opiekuńcze z 560 zł do 3700 zł. Oznacza to, że otrzymując świadczenie w najwyższej wysokości, dużą jego cześć musi ona przeznaczać na potrzebne jej usługi opiekuńcze.
W opinii Rzecznika Praw Obywatelskich konieczne jest wdrożenie mechanizmu asekurującego osoby o najniższych dochodach przed skutkami wzrostu kosztów usług opiekuńczych, a aktualna sytuacja wskazuje nie tylko na konieczność działań interwencyjnych i osłonowych, ale także ogólnokrajowej analizy potrzeb w zakresie usług opiekuńczych, skuteczności ich udzielania oraz dostępności.
Wobec powyższego Stanisław Trociuk zwrócił się do Minister Agnieszki Dziemianowicz-Bąk o stanowisko oraz rozważenie podjęcia stosownych kroków, potrzebnych do zmiany tej niekorzystnej sytuacji.