Autor: Martyna Sergiel
8,3 miliona osób, czyli 26 procent polskiego społeczeństwa przynajmniej raz w życiu doświadczyło w jakimś stopniu zaburzeń psychicznych.
Jednocześnie relatywna dostępność lekarzy psychiatrów w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia nie wzrasta, a liczba świadczonych usług psychoterapeutycznych i psychologicznych jest wielokrotnie mniejsza od aktualnych potrzeb. Fundacja Pomagam.pl we współpracy z SWPS Innowacje publikuje raport zatytułowany “Ważne słowa na P.O pieniądzach, psychoterapii i psychiatrii w Polsce”.
Raport Fundacji Pomagam.pl i SWPS Innowacje to pierwsza tego typu publikacja, która porusza temat finansowania zdrowia psychicznego w naszym kraju.
– Dobrze jest mieć wiedzę o zdrowiu psychicznym ( bądź jego braku), umieć o nie zadbać, rozpoznawać niepokojące symptomy, wiedzieć, gdzie i w jaki sposób szukać wsparcia. Ale jeszcze lepiej jest wspomnianą pomoc dostać wtedy, kiedy będzie ona niezbędna. I móc finansowo ją sobie zapewnić. Właśnie o tych – często problematycznych – aspektach dzisiejszej polskiej rzeczywistości traktuje opisywany tutaj raport – podkreślają Katarzyna Kulwicka i Maksymilian Bielecki z Uniwersytetu SWPS, autorzy raportu.
Fundacja Pomagam.pl, której głównym zadaniem jest promowanie kultury dobroczynności w Polsce, na co dzień angażuje się w niesienie pomocy tym, którzy tego najbardziej potrzebują. Organizacja ta zdecydowała się podjąć temat finansowania zdrowia psychicznego w Polsce z uwagi na ogromny przyrost liczby zbiórek pieniędzy w serwisie Pomagam.pl związanych ze zdrowiem psychicznym.
Dane Pomagam.pl pokazują, że na przestrzeni lat 2016-2023 udział zbiórek pieniędzy w tym serwisie związanych z hasłami takimi jak: „szpital psychiatryczny”, „psychiatra” czy „leczenie psychiatryczne” wzrósł prawie o 500 procent. W 2016 roku hasła powiązane z psychiatrią pojawiały się w 1 na 400 zbiórek. W 2023 roku proporcja ta wyniosła już 1:85.
O 250 procent natomiast wzrósł udział internetowych zbiórek pieniędzy w kategorii psychoterapia, w której prowadzono zbiórki między innymi na psychoterapię, wizyty u psychologa czy udział w grupowych sesjach terapeutycznych.
Problemy związane ze zdrowiem psychicznym są coraz częściej obecne w opisach zbiórek pieniędzy na platformie Pomagam.pl. Wyniki te wyraźnie wskazują, że osoby, które mierzą się z problemami związanymi ze zdrowiem psychicznym, swoim lub bliskich, coraz częściej potrzebują wsparcia finansowego.
Te statystyki są bardzo wyraźnym i niepokojącym sygnałem świadczącym o skali wyzwań, w obliczu których stoją zarówno osoby zmagające się z problemami zdrowia psychicznego, jaki i system publicznej opieki zdrowotnej w Polsce.
– Zdrowie psychiczne ma każdy i ten temat dotyczy wszystkich. Bez wyjątku. Nie można go całkowicie od siebie odsunąć, i powiedzieć: „to nie mój problem”. Myślę, że jest to absolutnie nasza sprawa. Jeżeli problemy ze zdrowiem psychicznym nie dotykają nas bezpośrednio, może to być sprawa naszych rodziców albo dzieci, albo naszego partnera, a jak nie – może naszych współpracowników. Musimy zacząć szukać lepszych rozwiązań. Dlatego w naszym raporcie są rzetelne dane liczbowe oraz komentarze ekspertów z obszaru zdrowia psychicznego, które przedstawiamy w kontekście tego, jak jest obecnie z finansowaniem i dostępem do szeroko pojętej pomocy psychologicznej w Polsce oraz jak być powinno i co możemy w tym kierunku zdziałać – podkreśla Dobrosława Gogłoza, prezeska Fundacji Pomagam.pl oraz dyrektor zarządzająca serwisem Pomagam.pl.
Zgodnie z raportem, 355 460 osób w 2023 roku – według danych Narodowego Funduszu Zdrowia – skorzystało z finansowanej przez NFZ psychoterapii, uczestnicząc w nieco ponad 4 milionach sesji terapeutycznych (średnio około 11 sesji na pacjenta).
Liczba sesji zwiększyła się aż o 69 procent w stosunku do 2013 roku. Analogiczne dane dla konsultacji psychologicznych to 435 600 osób oraz 2,2 miliona spotkań (wzrost aż o 145% w porównaniu z 2013 rokiem). W 2023 roku wsparcie psychiatryczne otrzymało 1 259 tysięcy osób uczestniczących w 4,3 milionów wizyt (ich liczba spadła o około 3% w stosunku do 2013 roku).
Eksperci podkreślają, że aktualnie w Polsce bardzo liczne grupy pacjentów albo muszą finansować pomoc psychologiczną samodzielnie, albo ze względu na ograniczenia finansowe i brak specjalistów – nie mogą w ogóle jej otrzymać. W publicznej służbie zdrowia mamy 1386 placówek oferujących dostęp do psychologa – średni czas oczekiwania na wizytę w takiej placówce wynosi 128 dni, przy czym występuje tu ogromne zróżnicowanie pomiędzy województwami: najkrótszy jest w województwie świętokrzyskim (32 dni), najdłuższy – w województwie pomorskim (212 dni).
Natomiast czas oczekiwania na wizytę w prywatnym gabinecie jest dużo krótszy – liczony jest już w dniach czy tygodniach, ale również te gabinety są przepełnione.
Mamy więc do czynienia ze zjawiskiem stomatologizacji psychiatrii i psychoterapii, w którym stają się one usługą dostępną, ale na warunkach komercyjnych.
13,4 na 100 tys. mieszkańców – tylu było w Polsce psychiatrów w 2022 roku zgodnie z danymi udostępnionymi przez Eurostat w lipcu 2024 roku. Wartość ta w ostatnich latach znacząco wzrosła – jeszcze w 2012 roku wynosiła jedynie 8,4. Na tle pozostałych krajów Unii Europejskiej nadal wypadamy jednak słabo, figurując obecnie na trzecim miejscu od końca wśród 24 krajów, dla których dostępne są odpowiednie dane na ten temat. Słabiej od nas wypadają jedynie Hiszpania i Bułgaria.
Zgodnie z danymi Naczelnej Izby Lekarskiej w Warszawie na dzień 30 września 2024 roku w Centralnym Rejestrze Lekarzy Rzeczpospolitej Polskiej wśród osób wykonujących zawód figurowało 4664 osób ze specjalizacją z dziedziny psychiatrii oraz 563 osoby ze specjalizacją z dziedziny psychiatrii dzieci i młodzieży, co wskazywałoby na dalszy – choć dość powolny – wzrost tego wskaźnika w naszym kraju.
62,4 na 100 tys. mieszkańców tyle łóżek na oddziałach opieki psychiatrycznej mieliśmy w Polsce w 2022 roku i wartość ta zbliża się do średniej Unii Europejskiej wynoszącej 71,8 na 100 tysięcy mieszkańców (zgodnie z tegoroczną publikacją Eurostatu).
Warto podkreślić, że wskaźnik ten przyjmuje bardzo różne wartości zależnie nie tylko od poziomu zamożności danego kraju, ale też od sposobu organizacji systemu opieki zdrowotnej. Najwyższą liczbę łóżek raportują Belgia (140,7) oraz Niemcy (131,3).
133 złote i 28 groszy tyle wynosiła średnia wartość refundacji sesji psychoterapii finansowanej przez Narodowy Fundusz Zdrowia w 2023 roku zgodnie z danymi udostępnianymi przez portal eZdrowie.
Dla konsultacji psychologicznych średnia kwota refundacji wyniosła 96 złotych i 84 grosze, a dla konsultacji psychiatrycznej – 69 złotych i 50 groszy. Trzeba też podkreślić, że wartości te są znacznie niższe niż wycena analogicznych świadczeń w sektorze prywatnym.
Raport “Ważne słowa na P. O psychoterapii, psychiatrii i pieniądzach” jest projektem zainicjowanym przez Fundację Pomagam.pl i powstał we współpracy z SWPS Innowacje.
Celem raportu jest zwrócenie uwagi na wyzwania związane z finansowaniem psychoterapii i psychiatrii w Polsce oraz mobilizowanie decydentów do działań, które przyniosą realne zmiany na lepsze.
Raport zawiera zarówno rzetelne dane liczbowe, jak i wypowiedzi czołowych ekspertek i ekspertów krajowych, nadające mu wyjątkową postać.
Wśród ekspertów, którzy wypowiedzieli się w raporcie są: prof. dr hab. n. med. Agata Szulc (Kierownik Kliniki Psychiatrycznej Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego), dr hab. n. społ. i dr n. med. Agnieszka Popiel (prof. Uniwersytetu SWPS, lekarz psychiatra, psychoterapeutka, superwizorka psychoterapii), dr Ewa Pragłowska (specjalistka psychologii klinicznej, psychoterapeutka (PTTPB i PTP, SITCC, EABCT) i superwizorka psychoterapii (PTTPB), prof. Piotr Gałecki (specjalista psychiatra, specjalista seksuolog, Kierownik Kliniki Psychiatrii Dorosłych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, konsultant krajowy w dziedzinie psychiatrii), Katarzyna Szczerbowska (dziennikarka, asystentka zdrowienia, członkini Rady ds. Zdrowia Psychicznego przy Ministrze Zdrowia), dr Joanna Gutral (psycholożka, psychoterapeutka, psychoedukatorka) oraz Marta Niedźwiecka (psycholożka, propagatorka nauki).
Raport można pobrać za darmo na stronie: www.pomagam.pl/zdrowie-psychiczne.