Po doświadczeniu kryzysu zdrowia psychicznego pojawia się niestety kwestia marginalizacji dotychczasowych ról społecznych i wykluczenia.
Niewątpliwie najbardziej cenną alternatywą jest kontynuowanie pracy po „przymusowej” przerwie, jednak nierzadko wstąpienie na znane ścieżki kariery zawodowej wydaje się być niewykonalne. Tutaj rozwiązanie może stanowić program rehabilitacji kompleksowej PFRON.
– Kiedy mowa o osobach zdiagnozowanych, czyli takich, które przychodzą do nas z orzeczeniem o niepełnosprawności z powodu choroby psychicznej 02-P na pewno nie jest prosto odnaleźć się im na rynku pracy – mówi Monika Merkel, szefowa Centrum Integracja w Gdyni
– Obserwujemy znaczny wzrost uczestników z takim orzeczeniem, w zasadzie teraz można śmiało powiedzieć, że stanowią oni 50 proc. naszych klientów – przyznaje.
Ona i pozostali znawcy zajmujący się profesjonalnie zdrowiem oraz aktywizacją zawodową również widzą ten wzrost. Jak twierdzą doradczynie zawodowe z Centrum Integracja w Warszawie, osoby z orzeczeniem 02-P stanowią większość osób szukających pracy, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. Dzieje się tak dlatego, że osoby po kryzysie psychicznym często za nadrzędny cel stawiają sobie ponowne rozpoczęcie wykonywanych wcześniej funkcji społecznych.
– Często, gdy ktoś mnie pyta, co pomogło mi na odzyskanie „normalności” odpowiadam, że praca. Praca sprawia, że czujesz się niezbędny, daje możliwość samorealizacji, decydowania o własnym losie, bycia niezależnym – tłumaczy Katarzyna Szczerbowska, osoba z doświadczeniem kryzysu psychicznego, z diagnozą schizofrenii, asystentka zdrowienia, rzeczniczka Biura do spraw pilotażu Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego.
-Zdarza się, że przejście przez kryzys nie pozwala pojawić się w dawnym miejscu pracy, bo była zbyt wymagająca, czasochłonna, rozregulowywała rytm dnia, którego np. ludzie po psychozie muszą bardzo chronić. Bywa, że wychodząc z kryzysu ludzie mają problemy z koncentracją i nie są w stanie wrócić natychmiast do pracy w redakcji, szkole czy na Uczelni. Czasem trzeba poszukać nowego sposobu na życie – zaznacza Katarzyna Szczerbowska.
Wskazuje ona też na ogromny brak szkoleń i warsztatów przygotowujących osoby po kryzysie psychicznym do pracy, nawet jeśli są, to często nie współgrają z wymaganiami rynku.
– W wielu krajach Unii Europejskiej kładzie się ogromny nacisk na wspieranie zatrudnienia ludzi po kryzysie. Osoby, które korzystają z takiego wsparcia są przyjmowane do pracy np. u fryzjera, masażystki, w restauracji by tam najpierw nauczyć się zawodu a potem pracować dalej na identycznym stanowisku.
W wielu krajach jest też stosowana polityka różnorodności zgodnie z którą w zespole jest miejsce dla ludzi z doświadczeniem kryzysu. Taką politykę stosują między innymi amerykańskie firmy, które zatrudniają też osoby po kryzysie z Polski, jeśli mają tutaj swoje przedstawicielstwo lub zdalnie – objaśnia asystentka zdrowienia.
– Jednocześnie ludzie z doświadczeniem kryzysu często pracują w miejscach, w których narażone są na nawrót tego kryzysu – w ochronie, gdzie zarywa się noce, w fast foodach, gdzie jest bardzo stresująco i jest się narażonym na mnóstwo bodźców jak mocne światło, głośna muzyka, wysoka temperatura w kuchni, problemy z klientami.
– Paru moich znajomych pracuje jako telemarketerzy i nieustannie styka się z negatywnymi reakcjami ludzi na ich telefony. Często ludzie po kryzysie ukrywają swoje diagnozy, żeby móc wrócić do pracy.
Badania mówią, że aż 47 procent osób z diagnozą schizofrenii traci prace po pierwszym epizodzie – podsumowuje wypowiedź Katarzyna Szczerbowska.
Zwraca ona również uwagę, że pomoc we wracaniu na rynek pracy i w znalezieniu zatrudnienia jest jednym z filarów terapii środowiskowej.
– Chodzi w nim o to, żeby opanować objawy kryzysu i wesprzeć człowieka w powrocie do budowania relacji, do odnalezienia się w świecie – podkreśla.
O potrzebie takiej pomocy mówi też Monika Merkel z gdyńskiego Centrum Integracja.
– Osoby z doświadczeniem kryzysu zdrowia psychicznego potrzebują przede wszystkim ogromnego wsparcia społecznego, którego generalnie, w projektach aktywizacji zawodowej brakuje.
My sobie radzimy tak, że zgłaszamy projekty, które sami tworzymy w konkursach z budżetu Miasta Gdyni lub środków PFRON będących w dyspozycji miasta – wyjaśnia Monika Merkel
– One są nakierowane konkretnie na aktywizację społeczną i mamy tam to, co jest potrzebne – grupę wsparcia, w trybie stacjonarnym oraz online, trening umiejętności społecznych i dużo miękkich działań, które można by nazwać życiem towarzyskim. Ale to się sprawdza, bo nie da się podejść do takiego klienta „twardo”, czyli: doradztwo zawodowe, pośrednictwo, staż i do pracy. Za to w projektach aktywizacji zawodowej mocno wykorzystujemy godziny wsparcia psychologicznego. Czasem jeszcze na tym etapie okazuje się, że potencjalnego uczestnika musimy przekierować gdzieś dalej, albo namawiać na kontynuację leczenia – akcentuje Monika Merkel.
Odpowiedzieć na te potrzeby stara się PFRON, który planuje rozszerzyć swój Program Kompleksowej Rehabilitacji o działania dedykowane konkretnie grupie osób z doświadczeniem kryzysu zdrowia psychicznego.
Od września 2019r. w ramach projektu „Wypracowanie i pilotażowe wdrożenie modelu kompleksowej rehabilitacji umożliwiającej podjęcie lub powrót do pracy” funkcjonowały cztery Ośrodki Rehabilitacji Kompleksowej (ORK).
W trakcie realizacji usług zidentyfikowano potrzebę utworzenia specjalistycznych Ośrodków adresowanych do osób z zaburzeniami psychicznymi. Ludzie, zajmujący się programem zauważyli bardzo duże zainteresowanie projektem ze strony osób z zaburzeniami i chorobami psychicznymi. Początkowo osoby z problemami psychicznymi dzwoniące na infolinię projektu (miesięcznie przyjmowanych jest ok. 60 telefonów) stanowiły ok. 30 proc. telefonów, obecnie około 50 proc. telefonów pochodzi od wskazanej grupy społecznej.
Jednocześnie stwierdzono, że usługi rehabilitacji kompleksowej w już działających ORK są niedostosowane do potrzeb osób z zaburzeniami psychicznymi – zostało to między innymi potwierdzone niepowodzeniami w pierwszych miesiącach realizacji usług rehabilitacji kompleksowej w ORK w odniesieniu do osób z zaburzeniami psychicznymi.
Innym problemem, który sprawił, że PFRON zdecydował się zmodyfikować swoje dotychczasowe działania, jest brak adekwatnej oferty na rynku dla osób z zaburzeniami psychicznymi, które pomimo ustabilizowanego stanu zdrowia dalej pozostają bez pracy i potrzebują pomocy, aby powrócić na rynek pracy i utrzymać się na nim.
Dlatego powstał już pierwszy ośrodek dla mieszkańców Polski zachodniej, w którym będą przyjmowane osoby po kryzysie zdrowia psychicznego z województw: kujawsko-pomorskiego, pomorskiego, lubuskiego, zachodniopomorskiego, wielkopolskiego, opolskiego, śląskiego i dolnośląskiego. Ośrodek znajduje się w Puszczykowie niedaleko Poznania. Kolejny, dla reszty kraju ma powstać już wkrótce.
Podczas realizacji programu rehabilitacji kompleksowej jego uczestnik przebywa przez 16 tygodni w Ośrodku, gdzie zapewnione ma zakwaterowanie w pokoju jednoosobowym i pełne wyżywienie. Na rehabilitację kompleksową składają się trzy moduły: zawodowy, psychospołeczny i medyczny.
W Indywidualnym Programie Rehabilitacji zostaje opisany sposób realizacji każdego z nich. Zajęcia odbywają w godzinach od 8:00 do 18:00, ale nie dłużej niż 8 godzin dziennie, z wyjątkiem dni ustawowo wolnych od pracy. Całość pobytu jest całkowicie bezpłatna. W Ośrodku jest zapewnione wsparcie zespołu rehabilitacyjnego, kierowanego przez lekarza psychiatrii, ale też psychologów klinicznych, pielęgniarki, fizjoterapeutów oraz lekarza rehabilitacji.
Trzeba jednak pamiętać, że główny nacisk położony jest na aktywizację zawodową, w której pomagają doradcy zawodowi, pośrednicy pracy, trenerzy i szkoleniowcy. Po opuszczeniu ośrodka uczestnik ma mieć zorganizowane czterotygodniowe praktyki zawodowe w miejscu zamieszkania, jak również wsparcie doradcy zawodowego, pośrednika pracy i psychologa do momentu podjęcia zatrudnienia (lub uruchomienia działalności gospodarczej) i przez minimum 1 miesiąc po rozpoczęciu pracy.
Co ważne, osoby, które ze względu na stan zdrowia straciły jedyne źródło utrzymania będą mogły wystąpić o przyznanie stypendium rehabilitacyjnego, którego wysokość będzie uzależniona od frekwencji na zajęciach.
Jeśli chciałbyś uczestniczyć w rehabilitacji kompleksowej dla osób po kryzysach psychicznych, skontaktuj się z PFRON: ork@pfron.org.pl, tel. 22 50 55 600, 532 433 727.