Schizofrenia nie jest chorobą jednostki, to choroba całej rodziny, która musi dostosować się do choroby, zmiany dotychczasowych ról, co może okazać się niezwykle trudne dla rodzeństwa chorej osoby.
Kluczową rolę w relacji pomiędzy rodzeństwem odgrywają relacje przed chorobą oraz tempo jej rozwoju. Rodzeństwo chorej osoby jest zmuszone do radzenia sobie z negatywnymi emocjami oraz rywalizacją.
Reakcje emocjonalne, które są spotykane u rodzeństwa schizofreników przedstawia poniższa tabela:
| Dezorientacja i frustracja | Są to uczucia dominujące w początkowej fazie choroby – wynikać może z faktu, iż schizofrenik nie reaguje na rzeczowe argumenty, zachowuje się nieodpowiedni, a przede wszystkim – inaczej niż dotychczas. |
| Poczucie winy | Rodzeństwo często boryka się z poczuciem winy, że choroba dotknęła ich siostrę lub brata, a nie ich samych; w sytuacji tej porównują życie chorego do swojego. |
| Strach i niepokój | Rodzeństwo musi zmierzyć się z myślami, które dotyczą ich ewentualnego zachorowania, zgodnie z przeświadczeniem, że schizofrenia jest chorobą genetyczna (a tak naprawdę nie jest tak do końca…). Emocje te mogą zostać stłumione przez rozmowę ze specjalistą, który wytłumaczy jak wygląda sprawa dziedziczenia schizofrenii. |
| Smutek | To uczucie jest spotęgowane, jeśli relacje między rodzeństwem przed chorobą były bliskie. |
| Zakłopotanie | Niektóre zachowania schizofreników bardzo odbiegają od normy, przez co stają się kłopotliwe dla otoczenia. Uczucie to zmniejszyć można poprzez uświadomienie sobie, iż postawa chorego nie wynika z jego zlej woli, a wyłącznie jest to objaw choroby. |
| Złość i żal | Nie jest tajemnicą, że schizofrenia niszczy cały dotychczasowy sposób funkcjonowania rodziny chorego. Przez to, że rodzice schizofrenika skupiają się na nim, jego rodzeństwo dostaje mniej uwagi niż zwykle. |
Schizofrenia oddziaływuje na cały system rodzinny, przez co wpływa na rozwój zdrowych dzieci, szczególnie determinując ich związki i stopień zaangażowania w związki rodzinne.
Relacje z rodzicami
Zdrowe dziecko ma prawo mieć poczucie, że cała energia jego rodziców jest teraz skupiona na chorym rodzeństwie, a także, że ich potrzeby nie są przez nich respektowane. Siostra czy brat chorej osoby zdaje sobie sprawę z tego, że ich rodzeństwo wymaga w danej chwili większej uwagi, jednak mimo tego może być to dla nich emocjonalna trudność. Dodatkowo widok zagubionych w tej trudnej sytuacji rodziców, może potęgować to uczucie.
Relacje z chorym
Relacje miedzy zdrowym a chorym rodzeństwem są zależne od ich kontaktu między nimi przed choroba. Jeśli nie były one zbyt głębokie, mogą ulec jeszcze większemu poluźnieniu lub wręcz przeciwnie, empatia i chęć niesienia pomocy wzmacniają związek pomiędzy osobą chorą, a jej rodzeństwem.
Zaangażowanie w życie rodzinne
Jeśli chodzi o życie rodzinne, pojawiająca się w rodzinie schizofrenia może wpływać na rodzeństwo chorego dwojako: może albo wycofać się z życia rodzinnego, albo przeciwnie – przesadnie angażować się w nową sytuację.
Relacje z osobami spoza rodziny
Schizofrenia, która dotyka rodzeństwo, ma duży wpływ na kontakty interpersonalne poza rodziną. Zdrowe dzieci często boją się zapraszać do domu znajomych – boją się „dziwacznych” zachowań ze strony siostry lub brata. Dodatkowo chcą utrzymać chorobę rodzeństwa w tajemnicy, a ta skrytość prowadzi do trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu bliskich relacji z innymi ludźmi.
Pomoc zdrowym dzieciom przez rodziców
Pamiętajmy, że zdrowe dziecko samo musi podjąć decyzję, jak postępować i do jakiego stopnia chce zaangażować się w chorobę rodzeństwa. Rodzice mogą pomóc zdrowym dzieciom poprzez otwarte rozmowy i pogłębianie wiedzy o schizofrenii. Zadaniem rodziców jest także wyważenie pomiędzy potrzebami chorego dziecka i zdrowego dziecka. Powtórzę, że schizofrenia jest chorobą całej rodziny – dlatego też zadaniem rodziców jest rozmawianie ze zdrowymi dziećmi o wszystkich ich uczuciach – zarówno pozytywnych, jak i negatywnych. Nie można także wywierać na nich presji – same muszą chcieć opiekować się lub przebywać z chorą siostrą lub chorym bratem.
Schizofrenia dotyka nie tylko chore dziecko, ale i to zdrowe. Nigdy nie wolno zapomnieć o zdrowym dziecku – w przypadku schizofrenii to może ono nawet potrzebuje więcej pomocy, niż osoba chora.
Opracowanie na podstawie książki: Kim T. Mueser, Susan Gingerich, Życie ze schizofrenią. Poradnik dla rodzin. Dom Wydawczy Rebis, Poznań 2001.
Sfinansowano przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018 – 2030.
