Chwiejna sytuacja finansowa zakładów pracy chronionej nie sprzyja tworzeniu tam kolejnych stanowisk pracowniczych, a przy tym hamuje inwestowanie w nie – takie są wnioski wypływające z raportu dotyczącego kontroli Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) przeprowadzonej w 2018 r.
Państwowa Inspekcja Pracy w ubiegłym roku przeprowadziła ponad 1 500 kontroli w 1 228 zakładach, w których pracowały osoby niepełnosprawne. Weryfikacji poddano Zakłady Pracy Chronionej (ZPCh), Zakłady Aktywności Zawodowej (ZAZ) jak również firmy, które oferują zatrudnienie na otwartym rynku pracy.
W jednostkach poddanych kontroli pracę wykonywało 153,3 tys. osób. 122,6 tys. osób zatrudnionych było na umowę o pracę. 55,5 tys. to pracownicy z niepełnosprawnością.
169 kontroli u 139 pracodawców wiązało się ze skargami złożonymi przez osoby z niepełnosprawnością do Państwowej Inspekcji Pracy.
„W skontrolowanych zakładach pracy chronionej pracowało 56,1 tys. osób, w tym na podstawie stosunku pracy 36,7 tys. osób, z których 27,5 tys. to osoby niepełnosprawne. Na podstawie umów cywilnoprawnych najwięcej osób świadczyło pracę w zakładach wykonujących usługi administracyjne. Właśnie na tego typu stanowiskach pracowała największa liczba osób niepełnosprawnych – stanowili oni aż 61 proc. liczby osób niepełnosprawnych świadczących pracę w skontrolowanych zakładach pracy chronionej” – donosi raport PIP.
Niedociągnięcia pojawiły się na przykład w ramach technicznego bezpieczeństwa pracy, których doszukali się pracownicy PIP w ZPCh-ach i ZAZ-ach. Najczęściej dotyczyły one niewłaściwego stanu technicznego obiektów i pomieszczeń (38 proc. ZPCh, 26 proc. ZAZ). Pojawiały się również nieprawidłowości związane z brakiem zabezpieczeń i oznaczeń miejsc niebezpiecznych takich jak: różnice poziomów, progi, nadproża i inne elementy stwarzające zagrożenie.
W mniejszym stopniu dopatrzono się niewystępowania oznakowania przezroczystych powierzchni drzwi lub bram oraz nieprzystosowania wyposażenia pomieszczeń higieniczno-sanitarnych. Do nieprawidłowości zaliczały się też pochylnie, wykonane bez uwzględnienia obowiązujących przepisów (27 proc. ZPCh, 13 proc. ZAZ).
Konieczne wyposażenie pracowników niepełnosprawnych w odzież i obuwie robocze nie było im zapewnione. Często występował jego brak. Pojawiały się również inne czynniki szkodliwe i niebezpieczne (28 proc. ZPCh, 26 proc. ZAZ), nie wspominając już nawet o niewłaściwej organizacji i wyposażeniu stanowisk pracy (15 proc. ZPCh, 22 proc. ZAZ).
W nie najlepszym stanie były także maszyny i urządzenia techniczne, co spowodowane jest niezbyt dobrą kondycją finansową ZPCh-ów i ZAZ-ów. Pracodawcy unikają również odpowiedzialności, jeżeli chodzi o bezpieczne warunki pracy dla osób z niepełnosprawnością w pomieszczeniach ich kontrahentów, uważając że są z niej zwolnieni z racji faktu, że ich właścicielem jest ktoś inny.
Nieprawidłowości w zakresie przestrzegania czasu pracy wystąpiły w 13 proc. ZAZ-ów i 15 proc. ZPCh-ów.
Stwierdzono także przypadki, w których osoby niepełnosprawne pracowały niezgodnie z obowiązującymi przepisami, np. zatrudniani byli oni w godzinach nadliczbowych lub w porze nocnej bez zgody lekarza na bycie w pracy w przedłużonym wymiarze czasu. Dochodziło również do nieprawidłowości, jeżeli mowa o kontynuacji swoich obowiązków pracowniczych w tej samej dobie bez wymaganej przerwy, co oznacza naruszenie prawa do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku, a także łamanie prawa 35-godzinnego odpoczynku tygodniowego.
Niektóre firmy nie przestrzegały też przepisów wynikających ze stosunku pracy (32 proc. ZPCh, 47 proc. ZAZ).
Uchybienia zwykle polegały na braku udzielania pisemnej informacji o niektórych warunkach zatrudnienia, w tym w części dotyczącej norm czasu pracy osób niepełnosprawnych.
65 proc. osób z niepełnosprawnością zatrudnionych było przy nadzorowaniu. Jak podkreśla PIP w stosunku do nich nie są stosowane przepisy szczególne dotyczące norm czasu pracy, a ogólne z Kodeksu pracy. Pracownicy posiadali zgody lekarza na taki czas pracy.
„Można domniemywać, że w związku z trudnością pozyskania na rynku pracy osób niepełnosprawnych, szczególnie ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności lub posiadających określone kwalifikacje, pracodawcy starają się wykorzystać ustawową możliwość zmiany szczególnych („sztywnych”) norm czasu pracy pracownika niepełnosprawnego na bardziej elastyczne normy Kodeksu pracy” – sprawozdaje PIP.
Wpływa to także na nieprawidłowości w udzielaniu pracownikom urlopów wypoczynkowych i dodatkowych dla osób ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Stwierdzono je w 23 proc. zakładów pracy chronionej oraz w 17 proc. zakładów aktywności zawodowej.
Z kolei błędy w naliczaniu i wypłacie wynagrodzeń stwierdzono w 10 proc. zakładów pracy chronionej i 9 proc. zakładów aktywności zawodowej.
Były to najczęściej: nieterminowa wypłata wynagrodzenia i niewypłacanie wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych lub porze nocnej.
Pracodawcy lekceważą także ryzyko zawodowe, bagatelizując jego znaczenie, jak również nie zapewniano pracownikom w sposób zadowalający szkoleń wstępnych i okresowych.
U skontrolowanych przez Państwową Inspekcję Pracy 134 pracodawców otwartego rynku pracy najczęstsze nieprawidłowości dotyczyły:
– nieprawidłowej informacji o warunkach zatrudnienia
– braków lub nieprawidłowo sporządzonej oceny ryzyka zawodowego
– nieprawidłowości w zakresie czasu pracy
– nieprawidłowości w zakresie przygotowania pracownika do pracy
„Stwierdzono również znaczną liczbę nieprawidłowości w zakresie urlopów pracowniczych (26 proc.) oraz wynagrodzenia za pracę (19 proc.). W kontrolowanych zakładach otwartego rynku pracy inspektorzy pracy wydali 15 decyzji płacowych na kwotę 42,1 tys. zł” – wynika z raportu.
Opracowano w oparciu o: http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/829852;jsessionid=F8F747529F37E771491D4D6B985688A6