Autor: Martyna Sergiel
Wczoraj,12 grudnia z Ministerstwa Sprawiedliwości trafił do konsultacji publicznych projekt ustawy o wspieranym podejmowaniu decyzji.
Ustawa ma za zadanie likwidację ubezwłasnowolnienia na rzecz stworzenia instrumentów prawnych, które mają funkcjonować w miejsce wspomnianego i przestarzałego już modelu.
W styczniu 2024 z Ministerstwa Sprawiedliwości do mediów przekazana została informacja, że planowane jest odejście od ubezwłasnowolnienia i zastąpienie go wspieranym podejmowaniem decyzji. Nad tą przełomową zmianą przepisów pracował zespół pod kierownictwem wiceministry sprawiedliwości Zuzanny Radzińskiej-Bluszcz.
W połowie roku do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów trafił opracowany projekt ustawy, której celem jest wprowadzenie rozwiązań opartych na likwidacji ubezwłasnowolnienia modelem wspieranego podejmowania decyzji.Teraz projekt przekazany został do konsultacji i można zapoznać się z jego zawartością.
Jak pracownicy Ministerstwa Sprawiedliwości informują na swojej stronie internetowej, zastosowane w ustawie rozwiązania odnoszą się do modelu wspieranego podejmowania decyzji, który ma zapewnić każdej osobie pełną podmiotowość prawną i możliwość decydowania o samym sobie.
Jednocześnie jednak dokument ma uwzględniać indywidualne potrzeby i przeszkody w rozumieniu konsekwencji podejmowanych aktywności. W projekcie przewiduje się wprowadzenie następujących instrumentów:
Asysta prawna:
Pisemne porozumienie między osobą potrzebującą wsparcia a asystentem prawnym, dzięki któremu można uzyskać wsparcie przy wykonywaniu czynności prawnych, bez pozbawiania osoby jej niezależności. Asystent prawny będzie mógł np. pomóc zrozumieć przepisy prawa, umowy, druki urzędowe, czy wytłumaczy praktykę prawną. Będzie mógł być również obecny razem z tą osobą np. w urzędzie, czy u lekarza.
Kurator wspierający:
W przypadku, kiedy osoba, która wymaga wsparcia i która nie ma asystenta prawnego, ani kogoś zaufanego, kto odnalazłby się w tej roli, sąd może wyznaczyć kuratora wspierającego na okres do 5 lat. Kurator wspierający może podejmować aktywności tak, jak asystent prawny, ale w odróżnieniu od niego, to sąd zdecyduje o zakresie jego zadań. Kurator wspierający nie ma jednak możliwości składania oświadczeń woli w imieniu osoby, którą wspiera.
Kurator reprezentujący:
Wyznacza się go w sytuacjach, gdy osoba nie jest w stanie samodzielnie podejmować decyzji. Sąd szczegółowo określi obszar działań kuratora, w tym możliwość wykonywania czynności prawnych lub wyrażania zgody na decyzje podejmowane przez osobę wspieraną. Kurator reprezentujący składa za nią nie tylko oświadczenia woli w odniesieniu do wskazanych przez sąd czynności, ale może także wyrażać zgodę na czynności samodzielnie dokonane przez osobę, którą reprezentuje.
Pełnomocnik rejestrowany:
Jest to rodzaj zabezpieczenia na przyszłość. Osoba może ustanowić z wyprzedzeniem pełnomocnictwo na wypadek utraty opcji samodzielnego kierowania swoimi sprawami. Pozwoli to na zachowanie wpływu na przebieg własnych problemów także wtedy, kiedy osoba straciłaby możliwość świadomego wyrażania woli.
Projekt zakłada również utworzenie Rejestru Pełnomocnictw, który ma uprościć instytucjom i zainteresowanym stronom potwierdzenie wagi i zakresu udzielonego pełnomocnictwa. Wdrożenie rozwiązań będzie etapowe, co pozwoli odpowiednio przygotować infrastrukturę, kadrę oraz procedury.
Rozwiązania zagraniczne
W ocenie skutków regulacji autorzy projektu ustawy powołują się na rozwiązania prawne funkcjonujące już wwielu państwach europejskich, a także w Australii, Kanadzie i USA. Na przykład na przyjętą w 2016 roku w Irlandii ustawę o wspomaganym podejmowaniu decyzji, Assisted Decision Making (Capacity).
Jak wskazuje Ministerstwo Sprawiedliwości, punktem wyjścia dla irlandzkiej ustawy jest domniemanie zdolności decyzyjnej, a celem – dążenie do maksymalizacji praw wszystkich osób pełnoletnich, niezależnie od wieku,niepełnosprawności czy postawionej diagnozy lekarskiej.
Ministerstwo powołuje się też między innymi na rozwiązania przyjęte w Niderlandzkim Kodeksie Cywilnym i funkcjonujące w prawodawstwie krajów anglosaskich pełnomocnictwo rejestrowane.
Uwagi do projektu ustawy w ramach konsultacji publicznych można zgłaszać przez okres 30 dni od dnia udostępnienia,umieszczając je w tabeli dostępnej na stronie pod adresem www.legislacja.gov.pl oraz wysyłając na adres: sekretariat.dpcig@ms.gov.pl.