Jeszcze do niedawna w naszym kraju istniały jedynie nieliczne ośrodki, w których osoby z niepełnosprawnością mogły odbyć wymagany kurs i zdawać egzamin, dający im uprawnienia kierowcy. Obecnie sytuacja ta uległa zmianie i jest dużo prościej. Osoby z niepełnosprawnościami z sukcesem zdobywają prawo jazdy i uczestniczą w ruchu drogowym z pełnosprawnymi kierowcami.
Jakie wymagania obowiązują przyszłych kierowców z niepełnosprawnością? Ograniczona sprawność fizyczna niekoniecznie musi wykluczać z ruchu drogowego.
Chętni, którzy są zainteresowani zdobyciem uprawnień i umiejętności, które pozwolą im znaleźć się za kierownicą auta tak samo jak pełnosprawni muszą spełnić kilka wymogów, między innymi:
1. uzyskać zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do kierowania pojazdami
2. opanować umiejętność kierowania pojazdem
3. osiągnąć pozytywny wynik na egzaminie państwowym oraz
4. przystosować pojazd do fizycznych potrzeb
Kluczową kwestią w zdobyciu uprawnień do kierowania pojazdem jest stopień niepełnosprawności. Według polskich przepisów istnieje zasada, że o prawo jazdy może ubiegać się osoba z niepełnosprawnością, posiadająca minimum dwie sprawne kończyny, a jedną z nich musi być ręka.
W kwestii zdrowia, opinia lekarza zależy w dużej mierze od stopnia niepełnosprawności. Przy tym ocena uzależniona jest również, od rodzaju towarzyszących dolegliwości, (które są w stanie np. wpływać na koncentrację, prowokować zaburzenia wzroku, czy opóźniać dynamikę ruchów), a także od ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W okolicznościach, kiedy istnieje podejrzenie, że choroba może postępować, zaświadczenie wydawane jest na określony czas. Po jego upływie – należy ponownie poddać się badaniom, oceniającym stan zdrowia oraz zdać się na decyzję lekarza.
Krokiem pierwszym przy uzyskaniu prawa jazdy są badania lekarskie.
Ubieganie się o uprawnienia kierowcy, potencjalny, niepełnosprawny kandydat – rozpoczyna od oceny stanu zdrowia. Przeprowadza ją lekarz medycyny pracy, który po wykonaniu obowiązujących badań, ma obowiązek wypisać stosowne zaświadczenie lekarskie. W przypadku fizycznych dysfunkcji, zaświadczenie to posiada tzw. kody ograniczeń, które umieszczone są na dokumencie prawa jazdy.
Po uzyskaniu zaświadczenia lekarskiego, kolejnym etapem jest wizyta w Wydziale Komunikacji, mieszczącego się w Urzędzie Miasta lub Starostwie Powiatowym. To właśnie tam, po należytym wypełnieniu i złożeniu wniosku – otrzymuje się Profil Kandydata na Kierowcę (PKK). Numer PKK jest niezbędny do tego, aby zapisać się na kurs w wybranym Ośrodku Szkolenia Kierowców, a także by przystąpić do egzaminu w Ośrodku Ruchu Drogowego.
Następnie, kandydat musi dokonać wyboru odpowiedniego Ośrodka Szkolenia, by potem zacząć cykl szkoleń już, jako kursant.
Na wspomniany cykl nauki jazdy składa się z 30 godzin zajęć teoretycznych i 30 godzin zajęć praktycznych.
Samo szkolenie niepełnosprawnych kursantów, nie różni się w znacznym stopniu od nauki jazdy dla osób pełnosprawnych. Trzeba jednak zwrócić uwagę na pojazd. W zależności od dysfunkcji, musi być on odpowiednio zaadaptowany do potrzeb kierującego.
Oznacza to, że musi posiadać np.: automatyczną skrzynię biegów, mechanizm umożliwiający operowanie gazem i hamulcem za pomocą dłoni. A, także specjalną gałkę na kierownicy, która ułatwia sterowanie pojazdem jedną ręką itd.
Po zakończeniu szkolenia, ustaleniu terminu i uregulowaniu opłat egzaminacyjnych – niepełnosprawny kursant przystępuje do egzaminu państwowego z teorii (w formie testu). Egzamin ten odbywa się w Wojewódzkim Ośrodku Ruchu Drogowego (WORD), na tych samych zasadach, jak w przypadku osób bez dysfunkcji. Różnice pojawiają się dopiero podczas egzaminu praktycznego.
Państwowe ośrodki egzaminacyjne, nie są wyposażone w samochody przystosowane do egzaminowania osób z niepełnosprawnością. Dlatego kandydaci na kierowców, na czas egzaminu – dostarczają „własny” samochód do WORD (pozwala na to nowelizacja Ustawy o Kierujących Pojazdami z 26 czerwca 2014 r).
Auto zostaje „wypożyczone” z Ośrodka szkoleniowego, w którym kursant się uczył i po formalnym zatwierdzeniu przez egzaminatora, wykorzystany do przeprowadzenia egzaminu.
Dla zdających jest to dość „sprzyjająca” sytuacja, gdyż znając samochód – w pełni mogą oni skupić się na poleceniach i manewrach podczas jazdy.
Po otrzymaniu pozytywnego wyniku egzaminu praktycznego, należy udać się do Urzędu Miasta lub Starostwa Powiatowego, uiścić opłatę za wydanie prawa jazdy i po około dwóch tygodniach odebrać dokument.
Ostatnim etapem, potrzebnym do tego, by cieszyć się możliwością jazdy, jest zakup lub przystosowanie samochodu do własnych potrzeb, wynikających z dysfunkcji fizycznych. W zależności od rodzaju ograniczeń, koszt przystosowania takiego samochodu waha się od 4 do 12 tys. zł ( dla osób z lekkimi dysfunkcjami ruchu). Natomiast przy niepełnosprawności głębszej – w przedziale 20-40 tys. zł.
Osoby z niepełnosprawnością, które planują zdobyć uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi, mają możliwość ubiegania się o dofinansowanie na kurs prawa jazdy oraz zakup i montaż oprzyrządowania do samochodu w ramach programu PFRON: „Aktywny samorząd”.
W polskim prawie, przystosowanie techniczne pojazdu do potrzeb osób z niepełnosprawnością uregulowane zostało w sposób bardzo ogólny. Pojazd uczestniczący w ruchu drogowym musi być tak zbudowany, wyposażony i utrzymany, aby korzystanie z niego nie zagrażało bezpieczeństwu osób nim jadących, lub innych uczestników ruchu drogowego oraz środowisku.
Nie zawsze samochód trzeba wyposażać w kosztowne urządzenia. Czasami wystarczą drobne przeróbki. Jednak dobór odpowiedniego oprzyrządowania jest bardzo istotny, ponieważ prowadzenie pojazdu przez osoby z niepełnosprawnością ruchową musi pozostać bezpieczne. Dokonując adaptacji pojazdu, należy pamiętać o przestrzeganiu wytycznych otrzymanych w trakcie badania lekarskiego, ujętych w kodach w rubryce 12 prawa jazdy.
Najbardziej znanym przywilejem kierowanym do osób z niepełnosprawnościami jest możliwość skorzystania ze specjalnych miejsc parkingowych tzw.” niebieskich kopert”. Są one zarezerwowane tylko dla osób z niepełnosprawnością, posiadających kartę parkingową. Samochód niepełnosprawnego kierowcy, powinien być uprzednio oznaczony stosowną naklejką. Ułatwia to korzystanie ze wspomnianych miejsc.
Kartę parkingową, może otrzymać osoba z niepełnosprawnością, która zaliczona jest: do znacznego, lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. A także osoba z niepełnosprawnością, która nie ukończyła 16 roku życia i ma znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się. W przypadku osoby o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności – „znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się” mogą zostać stwierdzone, jedynie w przypadku ustalenia przyczyny niepełnosprawności, oznaczonej symbolem: 04-O (choroby narządu wzroku), 05-R (upośledzenie narządu ruchu) lub 10-N (choroba neurologiczna).
Kartę parkingową należy wyrobić w Starostwie Powiatowym lub Urzędzie Miasta. Uprawnia ona niepełnosprawnych kierowców do korzystania z miejsc parkingowych, zarówno w Polsce jak i krajach Unii Europejskiej. Podczas parkowania, karta ta powinna być umieszczona za przednią szybą samochodu tak, aby była widoczna dla innych.
Oprócz uprawnienia do parkowania, na specjalnie wydzielonych miejscach, niepełnosprawny kierowca może nie stosować się (pod warunkiem zachowania szczególnej ostrożności) do określonych zakazów. Znaki, których dotyczy powyższy przepis to m.in.: strefa ograniczonego postoju oraz zakazy: ruchu w obu kierunkach, wjazdu motocykli, motorowerów czy zakaz postoju. Są one wyrażone znakami: B-1, B-3, B-3a, B-10, B-35, B-37, B-38 i B-39 (Umieszczona pod tymi znakami tabliczka T29 – „Dotyczy także niepełnosprawnych” z dn. 30.06 2015 r straciła moc obowiązującą – na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dn.04.11.2014 r Sygn.akt U 4/14.).
Tabliczka T-29 umieszczona pod znakiem oznaczającym parking (D-18, D-18a lub D18b) oraz znak poziomy P-24, informują o miejscu postojowym, przeznaczonym dla pojazdu uprawnionej osoby niepełnosprawnej oraz dla kierującego pojazdem – przewożącego taką osobę.
Część osób z niepełnosprawnością, może być zwolniona z obowiązku korzystania z pasów bezpieczeństwa. Wg art. 39 ust. 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. „Prawa o ruchu drogowym” z tego obowiązku mogą być zwolnione osoby z niepełnosprawnością, przewożone na noszach lub w wózkach inwalidzkich.
Pomimo przywilejów, z których mogą korzystać osoby z niepełnosprawnością, jazda samochodem w często zatłoczonym mieście – jest nie lada wyzwaniem. Nierzadko, życie utrudniają pozostali kierowcy, zajmujący choćby miejsca parkingowe, czy nadgorliwie reagujący na oznakowany emblematem – wolniej jadący pojazd…
Nie należy się zniechęcać, gdyż możliwość samodzielnego przemieszczania się to obietnica lepszego i łatwiejszego życia.
O tym, czy osoba z niepełnosprawnością może być kierowcą – zawsze decyduje lekarz.
Kurs prawa jazdy można rozpocząć mając 17 lat i 9 miesięcy.
W niektórych szkołach, istnieje opcja odbycia kursu teoretycznego dla osób z niepełnosprawnością w ramach e-learningu.
Osoba z niepełnosprawnością, posiadająca zaświadczenie lekarskie z adnotacją, że musi prowadzić samochód dostosowany do swoich potrzeb – jest zwolniona z opłat za egzamin praktyczny (Musi jednak opłacić egzamin teoretyczny oraz koszt wypożyczenia samochodu na egzamin).
Osoby, mające trwałe lub okresowe trudności w komunikowaniu się, podczas egzaminu państwowego – mają prawo do nieodpłatnej pomocy tłumacza języka migowego, lub systemu językowo-migowego.
Maksymalna kwota dofinansowania w ramach programu „Aktywny samorząd” Moduł I (tj. likwidacja barier transportowych) wynosi:
– na zakup i montaż oprzyrządowania do samochodu osoby z dysfunkcją ruchu: 10.000 zł
– w celu uzyskania prawa jazdy: 4.800 zł, w tym: dla kosztów kursu i egzaminów kat. B: 2.100 zł, dla kosztów kursu i egzaminów pozostałych kategorii: 3.500 zł (wymagany minimalny wkład własny 25% kosztów kursu)
– dla pozostałych kosztów uzyskania prawa jazdy, w przypadku kursu poza miejscem zamieszkania (zakwaterowanie, wyżywienie, dojazd w okresie trwania kursu): 800 zł
– dla kosztów usług tłumacza migowego: 500 zł
– na zakup i montaż oprzyrządowania do samochodu osoby z dysfunkcją słuchu: 4.000 zł
Od 1 lipca 2019 r. egzamin na prawo jazdy kategorii AM, może odbywać się na czterokołowcu, co jest korzystną zmianą dla osób z niepełnosprawnością. (Dotychczas egzamin na tę kategorię odbywał się na dwukołowym motorowerze, co stwarzało problemy osobom z dysfunkcjami).
Kurs prawa jazdy kategorii B, dla osób z niepełnosprawnością i zdanie egzaminu państwowego uprawnia do kierowania pojazdem samochodowym, o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t (z wyjątkiem autobusu i motocykla), także z przyczepą lekką do 750 kg.
Posiadając prawo jazdy kategorii B, można prowadzić pojazdy dla kategorii AM, (czyli motorower i quad) oraz ciągnik rolniczy i pojazd wolnobieżny.
W sytuacji, w której prawo jazdy zostało zdobyte przed wystąpieniem niepełnosprawności – artykuł 98 Kodeksu Drogowego, zobowiązuje do zawiadomienia o tym fakcie odp. organy. (Wiąże się to z czasowym zawieszeniem uprawnień do kierowania pojazdem, na czas przejścia niezbędnych badań lekarskich).
Całkowity lub częściowy ubytek słuchu, nie jest przeciwwskazaniem zdrowotnym do uzyskania uprawnienia do kierowania pojazdami, ani powodem jego cofnięcia. (Z wyjątkiem uzyskania prawa jazdy kategorii: D1 lub D; C1 lub C przez osobę, która nie posiada prawa jazdy kategorii B albo posiada je przez okres krótszy niż 2 lata).
Przydatne linki:
https://poprawojazdy.pl/testy-na-prawo-jazdy-dla-osob-nieslyszacych – bezpłatne testy Prawo Jazdy 2019 – program dla osób niesłyszących tłumaczony na język migowy przez Ministerstwo Infrastruktury przekazana do WORD:
http://drogipubliczne.eu/niepelnosprawni-w-ruchu-drogowym – informacje na temat ulg i przywilejów dla osób niepełnosprawnych.
https://portal-sow.pfron.org.pl/opencms/export/sites/pfron-sow/sow/baza-wiedzy/informator/osoby-niepelnosprawne/oprzyrzadowanie-samochodu1 – informacje na temat dofinansowania oprzyrządowania samochodu.
Opracowano w oparciu o: https://rampa.net.pl/prawo-jazdy-dla-osob-z-niepelnosprawnoscia-poradnik-dla-przyszlych-kierowcow/?fbclid=IwAR075wjbYgsouS86TVIbwfkZj4IqnQLdz-4PvuHWopciLazoy8rHoWqwh4s