„Prawne, instytucjonalne i społeczne uwarunkowania mieszkalnictwa wspomaganego dla osób z niepełnosprawnościami” – to tytuł debaty diagnostycznej, która odbyła się 5 i 6 września w Warszawie.
Organizatorami byli Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego i Stowarzyszenie wspierające Inicjatywę „Nasz Rzecznik”, z udziałem ruchu społecznego „Godność i Wsparcie Drogą i Nadzieją” i Porozumienia Autyzm Polska.
– W kwietniu 2025 roku przedstawimy gotowy społeczny projekt ustawy o mieszkalnictwie wspomaganym osób z niepełnosprawnościami – czytamy wypowiedź dr hab.Agnieszki Dudzińskiej na zakończenie debaty diagnostycznej przytoczoną przez portal www.niepelnosprawni.pl.
A. Dudzińska jest socjolożką oraz matką dorosłego już mężczyzny z niepełnosprawnością. Prowadzi ona też oddolną inicjatywę na rzecz projektu ustawy o mieszkalnictwie wspomaganym osób z niepełnosprawnościami. Stała się ona odpowiedzią na trwające od wielu lat ignorowanie tej sprawy przez władzę. Wspomniana debata była pierwszym krokiem w kierunku przewidywanego społecznego projektu ustawy w przyszłości.
Spotkanie zajęło dwa dni. Podczas pierwszego z nich uczestnicy – osoby z całego kraju zajmujące się kwestią mieszkalnictwa osób z niepełnosprawnościami – brali udział w badaniach metodą focus group. W paruosobowych zespołach moderowanych przez naukowców, ludzie z organizacji pozarządowych i pracownicy placówek prowadzonych przez samorządy rozmawiali o tym, jak aktualnie mieszkają niepełnosprawni i co trzeba w tej kwestii zmienić. Następnego i ostatniego dnia moderatorzy przedstawili wnioski z dyskusji w ich grupach.
Rzeczywistość nie jest kolorowa. W Polsce jedyną „pewną” formą zamieszkania dla osób, które nie są w stanie mieszkać same, są Domy Pomocy Społecznej. Osoby z niepełnosprawnościami są do nich kierowane na podstawie decyzji administracyjnej, nie mogą więc zadecydować o tym: gdzie, z kim oraz w jakich warunkach będą mieszkać.Nie mają opcji polegania na wsparciu dostosowanym do ich potrzeb. Personelu w takich placówkach jest jak na lekarstwo, a same instytucje – bardzo duże, czasami liczą nawet kilkuset mieszkańców. Wiele osób w tych warunkach nie czuje się komfortowo, męczy się, a nawet – ich życie przez to szybciej dobiega końca.
Za dziennikarzami portalu www.niepelnosprawni.pl przedrukowujemy najistotniejsze wnioski z dyskusji:
- Obecnie brak stałego finansowania form zamieszkania innych niż domy pomocy społecznej. Inne, kameralne formy, dopasowane do potrzeb mieszkańców, opierają się o tylko o kilkuletnie projekty i dlatego jest ich mało i nie prowadzi się w nich stałego zamieszkania. A tu potrzebna jest stabilność;
- Oferta miejsc zamieszkania powinna być dostosowana do potrzeb osób z niepełnosprawnościami;
- Potrzebne jest orzecznictwo oparte na diagnozie funkcjonalnej, które pozwoliłoby na określenie poziomu wsparcia potrzebnego konkretnej osobie. Obecna, kilkustopniowa skala, jest bardzo nieprecyzyjna;
- Pieniądze na zamieszkanie i wsparcie w miejscu zamieszkania powinny „iść za osobą”;
- Nowy system musi być oparty o samorządy, które mogą dalej zlecać zadania organizacjom pozarządowym, albo wykonywać je same. Nie można wykluczać ze wsparcia osób z miejscowości, w których organizacje pozarządowe nie działają;
- Rekrutacja do małych miejsc zamieszkania musi mieć charakter oddolny, lokalny i dobrowolny;
- Brakuje wykwalifikowanych specjalistów, co wynika z niskich wynagrodzeń za pracę z osobami z niepełnosprawnościami. Trzeba to zmienić;
- Osoby o większych potrzebach, np. z trudnym zachowaniem, są wykluczane z różnych form mieszkalnictwa, np. pobytów treningowych. Trzeba stworzyć mechanizmy, które je przed tym obronią.
Posiedzenie w drugim dniu otworzyła dr Monika Wiszyńska-Rakowska, pełnomocniczka Rzecznika Praw Obywatelskich ds. osób z niepełnosprawnościami.
– Nie może być tak, że ktoś, kto ma większe potrzeby jest z tego powodu wykluczany – mówi na łamach portalu www.niepelnosprawni.pl. dr Monika Wiszyńska-Rakowska.
Następnym etapem prac nad społecznym projektem ustawy będzie sporządzenie wytycznych i poddanie ich konsultacjom.
Cały projekt ma być gotowy na wiosnę 2025 roku.
Artykuł został opracowany w oparciu o tekst dostępny tutaj.