Autor: Martyna Sergiel
Niedobre wieści dla osób z umiarkowanym i lekkim stopniem niepełnosprawności.
Mamy (według zapowiedzi w Sejmie aż do nawet 2028 r.) niemal pewny w stu procentach brak waloryzacji dla takich świadczeń jak zasiłek pielęgnacyjny (od 2019 r.!) oraz pozostałych: jak dodatek dopełniający (do renty socjalnej) i dodatek do renty z tytułu niezdolności do pracy (projekt ustawy).
Dokumenty te oparte są bowiem o niesamodzielność, a nie niepełnosprawność. Dla przykładu w świadczeniu wspierającym samo orzeczenie o niepełnosprawności nie wystarcza, aby je otrzymać. Potrzebny jest tutaj bowiem poziom wsparcia (ocena samodzielności).
Konfrontacja tych zmian prowokuje do ważnego dla osób niepełnosprawnych pytania – „Czy w przyszłości będą coraz mniej ważne orzeczenia o niepełnosprawności w stopniu lekkim i umiarkowanym?”
Warto zadać sobie pytanie co to tak naprawdę oznacza? Orzeczenia te mają być wydawane, ale nie będzie można na ich podstawie otrzymać wielu świadczeń. Dla przykładu być może asystencja osobista nie będzie posługiwała się pojęciem „stopień umiarkowany niepełnosprawności”.
Dodatek dopełniający i przyszły dodatek do renty z tytułu niezdolności do pracy są oparte o orzeczenia o niesamodzielności (a nie orzeczenia o niepełnosprawności).
W świadczeniu wspierającym orzeczenie o niepełnosprawności nie decyduje o wysokości świadczenia.
Do 31 grudnia 2023 r. świadczenia dla osób niepełnosprawnych były ściśle powiązane ze stopniami niepełnosprawności:
1) znacznym,
2) umiarkowanym i
3) lekkim stopniem niepełnosprawności.
Zmieniło się to od 1 stycznia 2024 r. Pojawiło się świadczenie wspierające, które jest oparte o ustalanie skali potrzeby wsparcia pod kątem funkcjonalnym. W praktyce to ocena stopnia samodzielności i niesamodzielności.
Konstrukcja świadczenia nie jest korzystna dla osób legitymujących się lekkim i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Ważniejsza jest decyzja ustalająca poziom potrzeby wsparcia w skali od 70 do 100 punktów. Decyzję wydaje Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności. Wysokość świadczenia wspierającego zależy od poziomu potrzeby wsparcia, czyli liczby przyznanych punktów i jest związana z wysokością renty socjalnej.
Kwota świadczenia wynosi od 40 procent renty socjalnej (w przypadku ustalenia poziomu potrzeby wsparcia między 70 a 74 punktów) aż do 220% renty socjalnej (ustalenie poziomu potrzeby wsparcia na poziomie od 95 do 100 punktów).
Wraz z coroczną waloryzacją renty socjalnej, corocznej waloryzacji podlega także wysokość świadczenia wspierającego.
Najpierw więc składa się wniosek do WZON o wydanie decyzji, w której zostanie ustalona liczba punktów określająca poziom potrzeby wsparcia. Natomiast dopiero po wydaniu przez WZON takiej decyzji można złożyć wniosek do ZUS o przyznanie świadczenia wspierającego na podstawie decyzji WZON.
Przykład
Kiedy ubiegasz się o decyzję z WZON, musisz mieć status osoby z niepełnosprawnością potwierdzony w postaci:
- orzeczenia o niepełnosprawności i jej stopniu – wydanego przez zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności,
- orzeczenia o niezdolności do pracy lub orzeczenia o niezdolności do samodzielnej egzystencji – wydanego przez lekarzy orzekających w ZUS,
- orzeczenia o inwalidztwie – wydanego przed wrześniem 1997 r. przez komisje lekarskie do spraw inwalidztwa i zatrudnienia,
- orzeczenia wydanego przez inny organ (np. KRUS)
Ważne jest także to, że wysokość świadczenia uwarunkowana jest skalą niesamodzielności, a nieorzeczeniem o niepełnosprawności.
Dodatek zależy od uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie niezdolności do samodzielnej egzystencji.
Osoby, które nie mają takiego orzeczenia są proszone przez ZUS o wystąpienie o nie na podstawie następujących dokumentów:
- wniosku o dodatek dopełniający do renty socjalnej. Formularz wniosku o symbolu EDD-SOC jest dostępny na stronie zus.pl.Formularz wniosku jest również dostępny w punkcie informacyjnym w sali obsługi klientów w każdej jednostce organizacyjnej ZUS;
- zaświadczenia o stanie zdrowia OL-9 wystawionego przez lekarza prowadzącego leczenie nie wcześniej niż na miesiąc przed dniem złożenia wniosku;
- dokumentacji medycznej i innych dokumentów, które mają znaczenie przy orzekaniu o niezdolności do samodzielnej egzystencji, np. karta badania profilaktycznego, dokumentacja rehabilitacji leczniczej lub zawodowej.
- dodatku do renty z tytułu niezdolności do pracy – projekt, ale też nie ma związku ze stopniami niepełnosprawności
Spodziewane są tu podobne zasady, co w dodatku dopełniającym.
W 2024 r. Łukasza Krasoń zapowiadał wprowadzenie drugiego dodatku dopełniającego i poinformował, że w listopadzie 2024 r. złożył wniosek o:
„Wpis do wykazu prac legislacyjnych rządu projektu poszerzającego grupy pobierające dodatek dopełniający o osoby całkowicie niezdolne do samodzielnej egzystencji, które są uprawnione do innych rent niż renta socjalna”.
Projekt ustawy zakłada, że ustalanie prawa do asystencji osobistej odbywa się poprzez złożenie wniosku do właściwego Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności. Będzie wystandaryzowany proces oceniania potrzeb osoby z niepełnosprawnością w zakresie asystencji osobistej na podstawie:
- formularza samooceny potrzeb w zakresie asystencji osobistej,
- wywiadu w miejscu zamieszkania osoby, obserwacji.
Zespół ds. ustalania prawa do asystencji osobistej będzie wypełniał wystandaryzowany formularz ustalania prawa do asystencji osobistej, który umożliwi zróżnicowanie:
- przyznanej liczby godzin asystencji osobistej w zależności od potrzeb użytkownika,
- wysokości stawek dla asystenta osobistego z uwagi na szczególne potrzeby osoby z niepełnosprawnością, np. komunikacja wspomagająca i alternatywna (AAC), zachowania trudne lub wykluczenie komunikacyjne/transportowe,
- wymagań oraz możliwości w zakresie uzyskania szkoleń specjalistycznych przez asystenta osobistego.
W praktyce mamy tutaj raczej nie stricte orzeczenie o niepełnosprawności a ocenę stopnia niesamodzielności.
I być może dlatego zasiłek pielęgnacyjny nie został zwaloryzowany od 2019 r.
Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje:
- niepełnosprawnemu dziecku;
- osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
- osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21 roku życia;
- osobie, która ukończyła 75 lat.
Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje:
- osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego;
- osobie umieszczonej w instytucji zapewniającej nieodpłatnie całodobowe utrzymanie;
- jeżeli członkowi rodziny przysługuje za granicą świadczenie na pokrycie wydatków związanych z pielęgnacją tej osoby, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
Opracowano na podstawie: https://www.infor.pl/prawo/pomoc-spoleczna/zasilki/6883889,zle-perspektywy-dla-nizszych-stopni-niepelnosprawnosci-umiarkowany-i-lekki-bez-podwyzki-zasilku-pielegnacyjnego-dodatki-do-rent-asystencja-osobista.html.