Niedawno odbyło się posiedzenie Zespołu Programowania Prac Rządu, na którym podjęto decyzję między innymi o formalnym uruchomieniu prac nad modelem wspieranego podejmowania decyzji.
Poinformował w mediach społecznościowych minister Maciej Berek, przewodniczący Komitetu Stałego Rady Ministrów.
–To przełomowa zmiana. Nie będzie już orzeczeń o całkowitym lub częściowym ubezwłasnowolnieniu. Osoby, które potrzebują wsparcia w prowadzeniu swoich życiowych spraw, otrzymają pomoc, bez pozbawiania ich podmiotowości prawnej – stwierdził w oświadczeniu Minister Berek.
W wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pojawił się projekt ustawy, której celem jest wprowadzenie rozwiązań opartych na zastąpieniu ubezwłasnowolnienia modelem wspieranego podejmowania decyzji.
Według autorów projekt stanowi realizację Konwencji Organizacji Narodów Zjednoczonych o Prawach Osób z Niepełnosprawnościami i krajowej Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021-2030.
To właśnie w tejże Strategii przewidziano wprowadzenie w miejsce instytucji ubezwłasnowolnienia modelu wspieranego podejmowania decyzji.
Projekt posiada w planach między innymi możliwość ustanowienia pełnomocnika rejestrowego, który miałby, dokonywać czynności prawnych zarówno w sferze majątkowej jak i osobistej w przypadku, gdy dana osoba utraciłaby w przyszłości zdolność do samodzielnego kierowania swoim postępowaniem.
W przeciwieństwie do opieki ustanawianej przez sąd, sam zainteresowany zabezpiecza i reguluje swoje sprawy osobiste oraz majątkowe na wypadek mogącej powstać w przyszłości niepełnosprawności. Sami autorzy projektu zakładają, że instytucja ta wymaga szczególnej regulacji prawnej. Ma być ona też odpowiedzią na rosnącą liczbę osób z chorobami neurodegeneracyjnymi – czytamy na portalu www.niepelnosprawni.pl.
W projekcie ustawy jest przewidziana przestrzeń na szczególny rodzaj pełnomocnictwa rejestrowego, określany mianem pełnomocnictwa medycznego.Jak wskazują twórcy projektu, w dotychczasowym stanie braku uregulowania pełnomocnictwa medycznego przez ustawę, główny punkt sporu stanowił fakt, czy w sprawach tak osobistych jak decyzje o opiece medycznej w ogóle dopuszczalne jest udzielenie upoważnienia innej osobie, a odpowiedź na takie pytanie była przeważnie przecząca. W obszarze opieki zdrowotnej, gdy stan mentalny pacjenta uniemożliwi mu decydowanie, konieczność podjęcia decyzji medycznej może ujawnić się nagle, dlatego umocowanie pełnomocnika powinno aktywować się od razu z chwilą utraty przez pacjenta kompetencji decyzyjnych.
To właśnie kwestia wykonywania zabiegów – od prostego wyrwania zębów po operacje ratujące życie jest jedną z najczęstszych przyczyn podejmowania decyzji o ubezwłasnowolnieniu osób z niepełnosprawnością.
Przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości projekt wprowadza sądowy instrument wsparcia oparty na instytucji kuratora. Projekt przewiduje dwa typy kuratorów. Kurator wspierający będzie ustanawiany dla osób wymagających lżejszej formy wsparcia, a kurator reprezentujący dla osób wymagających wyższej formy wsparcia.
Rolą kuratora wspierającego ma być wspomaganie osoby pełnoletniej w prowadzeniu wszelkich spraw określonego rodzaju albo doraźnej pomocy w załatwieniu konkretnej kwestii. Osoba potrzebująca wsparcia zachowa pełną autonomię decyzyjną co do swoich spraw.
Jeżeli chodzi o kuratora reprezentującego, w sprawach, wynikających z czynności, których kurator może dokonywać w imieniu konkretnej osoby, osoba potrzebująca wsparcia nie będzie miała zdolności procesowej i decyzję w jej imieniu będzie podejmował kurator reprezentujący.
Przyznanie prawa reprezentacji przez sąd ograniczone będzie jednak wyłącznie do określonego rodzaju spraw lub czynności wykazanych w postanowieniu sądu o powołaniu kuratora. Osoba wspierana będzie mogła samodzielnie zawierać umowy w drobnych sprawach życia codziennego lub czynności prawne polegające na zaciągnięciu zobowiązania lub rozporządzeniu mieniem o wartości nieprzekraczającej określonej przez sąd kwoty.
Kuratorzy obu rodzajów będą wyznaczani przez sąd. Kurator reprezentujący będzie powołany, gdy osoba potrzebująca wsparcia będzie znajdować się w stanie uniemożliwiającym zrozumienie treści lub skutki oświadczenia woli lub dokonać samodzielnie czynności prawnych oraz która w związku z tym nie może w dostateczny sposób chronić swoich interesów.
Co tutaj najistotniejsze, kurator będzie wyznaczany na określony czas, nie dłuższy niż 5 lat. Ustanowienie kuratora będzie mogło być ponowione.
Kolejnym rozwiązaniem zawartym w projekcie jest asysta prawna. Projekt dotyczy między innymi reguł zawierania umowy asysty prawnej między przyjmującym obowiązki asystenta prawnego i osobą zlecającą asystę, a istotą zobowiązania będzie udzielenie osobie wsparcia w wykonywaniu zdolności do czynności prawnych przy prowadzeniu określonych w umowie własnych spraw osoby zlecającej asystę prawną.
Projekt przewiduje klauzulę generalną w postaci dobrych obyczajów, którymi powinny się kierować strony umowy, a przyjmujący obowiązki asystenta prawnego będzie zobowiązany powstrzymywać się od nadmiernego wywierania wpływu na swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli przez osobę zlecającą asystę.