Od poniedziałku na poznańskich przystankach autobusowych i tramwajowych uwagę przykuwa tegoroczna kampania społeczna 5 zmysłów. Kampania o nazwie „Stop ubezwłasnowolnieniu” ma uświadamiać społeczeństwo w jak trudnej sytuacji są te osoby.
„Ubezwłasnowolnienie w kolejnych krajach odchodzi w przeszłość. Także w Polsce trwa dyskusja czy instytucja tak głęboko ingerująca w prawa człowieka i obywatela, a przy tym tak nieelastyczna powinna być częścią systemu prawnego” – napisał w swoim artykule dla Rzeczpospolitej Michał Kubalski – radca prawny, naczelnik Wydziału Prawa Rodzinnego w Zespole Prawa Cywilnego Biura RPO.
Autorem plakatu dla kampanii jest związany z poznańskim Uniwersytetem Artystycznym grafik- Grzegorz Myćka. Plakat jest silnie sugestywny. Prezentuje znaną symbolikę, jednocześnie w sposób bardzo dosłowny przemawiając do nieskrępowanego niczym, wolnego odbiorcy. Nawiązując z jednej strony do znanego symbolu związanego z osobami niepełnosprawnymi – wózka inwalidzkiego, Grzegorz Myćka zastosował inną mocną metaforę. Koło wózka przeobraża się ni stąd, ni zowąd w atrybut zniewolenia – kajdany i łańcuch.
Ten uderzający odbiorcę obraz daje do myślenia, wywołując szok i zmuszając do refleksji. Dodatkowo plakat został umieszczony w przestrzeni publicznej. Można się nad nim zatrzymać, czekając na autobus, spiesząc się do swojego poukładanego, nieograniczonego niczym świata. Myślę, że o to właśnie chodziło.
W opinii Rzecznika Praw Obywatelskich Adama Bodnara ubezwłasnowolnienie całkowite jest niezgodne z konstytucyjnymi zasadami godności i wolności człowieka oraz poszanowania życia prywatnego i rodzinnego.
Jak wskazuje doświadczenie innych państw, ochronę interesów osoby z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną można uzyskać przez system wspieranego podejmowania decyzji. Nawet w polskim systemie prawnym można znaleźć instytucje mniej ograniczające wolność decydowania: ubezwłasnowolnienie częściowe oraz kuratora dla osoby z niepełnosprawnością.
Komitet ONZ ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami w rekomendacjach dla Polski z października 2018 r. zalecił m.in. likwidację instytucji ubezwłasnowolnienia.
Sytuacja osób ubezwłasnowolnionych wiąże się z ingerencją w wolność i godność człowieka. Dobrze, że powstał projekt, który mówi o tym otwarcie.