Dziś obchodzimy pierwszy Dzień Świąt Bożego Narodzenia. Z tej okazji przybliżamy Czytelnikom jego historię i tradycję. Dlaczego dzień ten ustanowiony został 25 grudnia i jakie zwyczaje mu dawniej towarzyszyły?
Pierwsza wzmianka o Święcie Bożego Narodzenia upamiętniającym przyjście na świat Chrystusa po raz pierwszy poświadczona źródłowo została w 354 roku. Obowiązującą w Kościele rzymskokatolickim datą narodzenia Jezusa jest 25 grudnia. Istnieje kilka hipotez dotyczących jej ustanowienia. Tradycja wiązania narodzin Chrystusa z dniem 25 grudnia pojawia się już w III stuleciu. Data ta po raz pierwszy podawana jest przez Hipolita Rzymskiego w datowanym na 204 rok komentarzu do biblijnej Księgi Daniela. Jak podaje Barbara Ogrodowska, według najpopularniejszej interpretacji dla chrześcijan nieznających dokładnej daty narodzin Jezusa dzień 25 grudnia miał wymowę symboliczną. W tym dniu, w porze zimowego przesilenia w Rzymie obchodzono Dies Natalis Solis Invicti (Dzień Narodzin Niezwyciężonego Słońca) – wielkie święto solarne ku czci perskiego boga słońca Mitry, którego kult rozpowszechnił się w III wieku za sprawą cesarza Aureliana będącego gorliwym wyznawcą tegoż bóstwa. Dzień 25 grudnia, jako data Narodzenia Zbawiciela ustanowiony został zatem przez pierwszych biskupów rzymskich, gdyż według nich obchody Święta Narodzenia Pańskiego i towarzyszące im uroczystości liturgiczne stanowić miały chrześcijańską odpowiedź na pogański kult słońca. Nie bez znaczenia jest tu wymowa symboliczna- chrześcijanie zaczęli wiązać symbolikę narodzin słońca z narodzinami Jezusa-Mesjasza i Zbawiciela, nazywanego przez nich Światłością i Słońcem Sprawiedliwości. Jak pisze Stanisław Pawłowski, kolejna interpretacja bazująca na apokryfach Nowego Testamentu mówi, iż poczęcie Chrystusa dokonało się 25 marca, zatem zgodnie z obliczeniami data Jego Narodzin przypadać powinna 9 miesięcy później-25 grudnia.
Jak twierdzi Ogrodowska, w tradycji polskiej Boże Narodzenie zawsze było świętem wielkim i, jak mówiono w dawnej polszczyźnie – godnym, dlatego należy obchodzić je uroczyście jak wesele, które dawni Słowianie nazywali godami. Według wierzeń ludowych, dzień ten był nie tylko dniem narodzin Boga, lecz także zaślubin, czyli godów nocy i dnia, którym odpowiadały ciemność i światło.
W przeszłości, by uczcić dzień Bożego Narodzenia, wstrzymywano się od wszelkich prac domowych. Zalecano je wykonywać dzień wcześniej, przed wieczerzą wigilijną. Zakazane były prace takie jak sprzątanie, noszenie wody ze studni rąbanie drewna. Nie wolno było też gotować, zatem spożywano potrawy przyrządzone poprzedniego dnia. Święto Bożego Narodzenia objęte było też innymi zakazami. Kobiety nie mogły przeglądać się w lustrze ani poprawiać splecionych warkoczy. Nie organizowano też hucznych zabaw i nie składano wizyt. Obecnie przypadający 25 grudnia pierwszy dzień Świąt Bożego Narodzenia Polacy spędzają w gronie rodzinnym, kosztując świąteczne potrawy rozmawiając i śpiewając tradycyjne kolędy.
Korzystałam z: B. Ogrodowska, Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne, wyd. Sport i Turystyka-MUZA SA, Warszawa 2004, 2005.
Artykuły: Stanisław Pawłowski, Początki Bożego Narodzenia, Niedziela Łowicka, 51/ 2002.
Poganie, Biblia i astronomia, czyli dlaczego Boże narodzenie przypada 25 grudnia? Boże Narodzenie. Dlaczego narodziny Jezusa świętuje się 25 grudnia? – Wiadomości (onet.pl).
Sfinansowano przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018 – 2030.
