Dostępna publiczna przestrzeń jest warunkiem samodzielnego funkcjonowania osób z niepełnosprawnościami, jest też zdaje się być koniecznym warunkiem dla integracji społecznej.
Niestety, sprawdzane pod tym kątem jednostki samorządu terytorialnego w województwie kujawsko-pomorskim w sposób niepełny gwarantowały dostępność cyfrową, architektoniczną i informacyjno-komunikacyjną, co nie ułatwiało osobom z niepełnosprawnościami korzystania z usług publicznych instytucji.
Stosowano rozwiązania, które nie pokrywały się z wymogami przepisów technicznych, np. nieodznaczające się krawędzie schodów, miejsca parkingowe o nieodpowiednich wymiarach, nieprawidłowo oznaczone przeszklone windy, nie określono również zasad zapewnienia możliwości ewakuacji osobom ze szczególnymi potrzebami.
Delegatura NIK w Bydgoszczy przeprowadziła kontrolę o nazwie„Realizacja przez wybrane jednostki samorządu terytorialnego z terenu województwa kujawsko-pomorskiego wymogów w kwestii zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami”. Uzasadnieniem kontroli były przepisy nałożone na podmioty publiczne przez ustawy o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych oraz o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami.
Określają one reguły zapewnienia dostępności: cyfrowej, architektonicznej i informacyjno-komunikacyjnej, w sposób pozwalający na to, by z usług danej instytucji mogły samodzielnie korzystać osoby z różnego rodzaju niepełnosprawnościami, a także osoby czasowo znajdujące się w sytuacji wymagającej wsparcia (np. kobiety w ciąży).
5,4 mln obywateli naszego kraju to osoby z niepełnosprawnościami. Daje to liczbę 14 proc. populacji Polski (według stanu na 31 marca 2021 r.). Prawnym potwierdzeniem niepełnosprawności, tj. orzeczeniem wydanym przez uprawniony organ, legitymuje się około 3,5 mln osób. Centralny Ośrodek Informatyki szacuje, że rzeczywista liczba osób z niepełnosprawnościami w Polsce może wynosić nawet do 7 mln, jednocześnie zaznaczywszy, że z poprawy dostępności skorzysta szersze grono mieszkańców naszego kraju (np. dzięki tekstom pisanym prostym językiem).
Pierwsze raporty o stanie zapewnienia dostępności, miały zostać złożone przez podmioty publiczne do 31 marca 2021 r. Na ich podstawie sporządzono łączny raport o stanie zapewnienia dostępności w państwie.
Z analizy danych zbiorczych wynika, że większość podmiotów nadal jest w dużej mierze niezaadoptowana do potrzeb osób z orzeczeniem o niepełnosprawności. Wskaźnik dostępności ogółem dla całego kraju wyniósł 0,41, co oznacza, że średnia odpowiedź TAK na pytania ze wszystkich obszarów zapewniania dostępności dotyczyła ok. 41 proc. wszystkich raportujących. W przypadku województwa kujawsko-pomorskiego, wskaźnik ten był wyższy o jeden punkt procentowy, co jednak wciąż oznacza poziom niesatysfakcjonujący.
Przeprowadzona w tym zakresie kontrola NIK w województwie kujawsko-pomorskim objęła sześć jednostek: trzy starostwa powiatowe (w Chełmnie, Toruniu i Golubiu-Dobrzyniu) oraz trzy urzędy miasta (w Chełmnie, Chełmży i Golubiu-Dobrzyniu) i ujawniła nieprawidłowości we wszystkich z wymienionych placówek.
Najwięcej zaniedbań stwierdzono na etapie organizacyjnym. W połowie jednostek były problemy z wyznaczeniem koordynatora do spraw dostępności lub udostępnieniem na stronach internetowych (w tym BIP) jego danych kontaktowych (SP w Chełmnie, SP w Toruniu, UM w Chełmnie).
We wszystkich jednostkach plany działania na rzecz podwyższenia stanu dostępności albo nie zawierały wszystkich wymaganych elementów, albo w ogóle nie zostały przygotowane. W UM Chełmno zakwestionowano wszystkie umowy zawierane w okresie od 6 września 2021 do 31 sierpnia 2023 r., w których zlecano i powierzano realizację projektów finansowanych z udziałem środków publicznych podmiotom innym niż publiczne. Nie zawsze brano pod uwagę w nich warunki służące dostępności dyktowanej przepisami prawa. Dotyczyło to również pomijania zasad uniwersalnego projektowania w kontraktach na usługi wykonania projektów budowlanych i robót budowlanych. Nieprawidłowości w zakresie treści zawieranych umów stwierdzono też w pozostałych pięciu kontrolowanych jednostkach, ogółem kwestionując 270 kontraktów.
Jeśli chodzi o dostępność architektoniczną wykazano między innymi zastosowanie rozwiązań niespełniających warunków wskazanych przez wymogi techniczne. Chodzi na przykład o: niewyróżniające się krawędzie schodów, zbyt mało wyznaczone lub źle oznakowane, czy też o niewłaściwe wymiary miejsc parkingowych, nieprawidłowo oznaczone przeszklone windy, niedostosowane łazienki (SP Chełmno, UM Chełmża, UM Chełmno).
W dwóch przypadkach nie określono zasad zapewnienia możliwości ewakuacji osobom ze szczególnymi potrzebami lub niesienia im pomocy w inny sposób, co w konsekwencji mogło doprowadzić do nieprawidłowego sposobu ich ewakuacji (SP Chełmno, UM Chełmża). Z kolei w trzech jednostkach nie zapewniono informacji na temat rozkładu pomieszczeń w budynku, co najmniej w sposób wizualny i dotykowy lub głosowy (UM Golub Dobrzyń, UM Chełmża, SP Toruń).
W kwestii dostępności cyfrowej najczęstszą nieprawidłowością było niezapewnienie na stronach internetowych informacji w postaci elektronicznego pliku zawierającego tekst odczytywalny maszynowo, nagrania treści w polskim języku migowym oraz informacji w tekście łatwym do czytania. W dwóch przypadkach nie zagwarantowano możliwości korzystania z pomocy tłumacza języka migowego lub tłumacza-przewodnika, w jednym nie zapewniono prawidłowego działania linków na stronie internetowej. Trudnością okazało się również niespełnienie wymogów stron internetowych w zakresie funkcjonalności i postrzegalności.
W ośmiu przypadkach zakwestionowano również zagadnienia związane z dostępnością informacyjno-komunikacyjną. W toruńskim starostwie nie wprowadzono wspierającej komunikacji poprzez przesyłanie wiadomości tekstowych. W czterech z sześciu jednostek nie prowadzono obsługi z wykorzystaniem komunikacji audiowizualnej, w 50 proc. przypadków nie zainstalowano urządzeń lub środków technicznych do obsługi osób słabosłyszących.
Coraz więcej mówi się i działa na rzecz dostępności. Dobrze, że przeprowadzane są analogiczne audyty. To niewątpliwie ważne, by stale dążyć do jak największej dostępności w naszym kraju.