Gwiazdor a Mikołaj

6 grudnia obchodzimy Dzień świętego Mikołaja, w trakcie którego ofiarujemy dzieciom i sobie nawzajem drobne upominki. 24 grudnia, w Wigilię Święta Bożego Narodzenia nasze domy odwiedzi Gwiazdor i obdarzy nas podarunkami. Czym różni się Mikołaj od Gwiazdora?

Obchodzone przez nas 6 grudnia Mikołajki zostały ustanowione na cześć biskupa Miry. Dzień świętego Mikołaja przypada każdego roku w kolejną w rocznicę jego śmierci. Biskup ten nie nosił czerwonego stroju i czapki. Do lat trzydziestych ubiegłego wieku nie latał saniami zaprzęgniętymi w renifery. W sztuce prezentowano go jako postać w infule na głowie i z pastorałem w ręku. Związana ze świętym Mikołajem dawna opowieść głosi, że biskup pewnego dnia dowiedział się, że jeden z mieszkańców Patary stracił majątek. Człowiek, którego to spotkało miał trzy córki, które z powodu braku posagu nie mogłyby wyjść za mąż. Z tego powodu nocą pobożny biskup wrzucił do domu ubogiego człowieka przez komin trzy sakiewki z pieniędzmi, które wpadły do pończoch i trzewiczków suszących się przy kominku. Ten dar uratował przyszłość córek dotkniętego biedą człowieka. Stąd pochodzi zwyczaj wystawiania przy kominkach bucików i skarpet na prezenty.

Mikołaj odwiedza nasze domy z prezentami również w Wigilię Bożego Narodzenia. W Polsce są regiony, gdzie prezentami w ten dzień obdarowuje Gwiazdor. Jego nazwa pochodzi od gwiazdy, którą nosili kolędnicy. Była to zwykle osoba ubrana w baranicę i futrzaną czapę. Postać ta miała twarz ukrytą pod maską lub całkowicie zamazaną sadzą. Nosiła także torbę z prezentami i rózgę. Do ulubionych czynności Gwiazdora należało odpytywanie dzieci ze znajomości pacierza i kolęd. Grzeczne dzieci były nagradzane prezentami, natomiast łobuzy otrzymywały od niego rózgi.

W czasach nam współczesnych zanika tradycja kolędowania, czyli nawiedzania domów przez pochody kolędników z Gwiazdorami na czele. Między innymi dlatego w czasach nam współczesnych postać Gwiazdora upodobniła się do św. Mikołaja. Na terenie ziem dawnego zaboru pruskiego używano nazwy Gwiazdor. W pozostałej części Polski używa się nazwy Mikołaj. Obecnie postaci te pokrywają się ze sobą ze względu na wpływ mass-mediów i działalności centrów handlowych, część mieszkańców byłego zaboru pruskiego porzuciła nazwę Gwiazdora na rzecz popularnego świętego Mikołaja.

Opracowano na podstawie artykułu dostępnego tutaj.

Sfinansowano przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018 – 2030.