Autor: Martyna Sergiel
Dzieciństwo powinno być okresem mijającym w poczuciu bezpieczeństwa oraz rozwoju osobistego w otoczeniu bezwarunkowej miłości i akceptacji.
Niestety, nie wszystkie dzieci mają szansę doświadczyć takiej stabilności. Dla wielu z nich codzienność związana jest z dysfunkcyjnym środowiskiem, przemocą lub zaniedbaniem. Te wymagające okoliczności tworzą głębokie ślady w psychice najmłodszych, wpływając na jego emocjonalność, relacje interpersonalne i zaniżając poczucie własnej wartości.
Aktualnie aż 1890 dzieci, mimo decyzji sądów o konieczności zabezpieczenia ich w pieczy zastępczej, pozostaje w dysfunkcyjnym środowisku, gdyż brakuje miejsc w rodzinach zastępczych i domach dziecka.
W ramach kampanii „Koszmarna kolejka” na Tamce 20 w Warszawie powstał mural autorstwa Fundacji Dobrych Inicjatyw pokazujący przerażające zawieszenie, w którym znajdują się dzieci oczekujące na bezpieczną rodzinę.
-Liczba dzieci przekazywanych do pieczy zastępczej stale rośnie. Najnowsze dane Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pokazują, że w kolejce do bezpiecznego dzieciństwa oczekuje aż 1890 najmłodszych Polaków. W rodzinie ich prawidłowy rozwój, zdrowie, a niekiedy i życie stoją pod znakiem zapytania. Długotrwałe przebywanie w dysfunkcyjnym otoczeniu wpływa pejoratywnie na kwestię przyszłości i dalszego życia dzieci.
– Chcemy pobudzać wzrost świadomości społecznej tego problemu, dlatego prowadzimy kampanię „Koszmarna kolejka”, również w przestrzeni publicznej. W stolicy powstał mural prezentujący sytuację dzieci, które niewydolny system pieczy zastępczej pozostawia w przerażającym zawieszeniu. Sytuacja destabilizuje ich życie i negatywnie wpływa na ich psychikę i funkcjonowanie – mówi na łamach www.niepelnosprawni.pl Bartłomiej Jojczyk, prezes Fundacji Dobrych Inicjatyw.
W opinii Karoliny Lei Jarmołowicz, psycholożki, psychoterapeutki, socjolożki, założycielki Ośrodka Psychoterapii CENTRUM:
– Dzieci wychowujące się w dysfunkcyjnym środowisku bardzo często doświadczają długotrwałego stresu, który prowadzi do śladów w ich psychice. Napięcie i brak poczucia bezpieczeństwa wpływają na rozwój mózgu – szczególnie tych obszarów, które odpowiadają za regulację emocji, pamięć i funkcje poznawcze. W konsekwencji u wielu dzieci pojawiają się objawy lęku, depresji, trudności ze snem czy nauką. Często ich doświadczenia mają charakter traumy – mogą rozwinąć się objawy zespołu stresu pourazowego (PTSD lub cPTSD), a emocjonalne reakcje bywają nadmierne w stosunku do sytuacji.
Ponadto, brak zdrowych wzorców relacyjnych utrudnia im budowanie bezpiecznych więzi – co może mieć wpływ na jakość ich relacji także w dorosłym życiu. Dlatego tak ważne jest, by jak najwcześniej dostrzegać cierpienie dziecka i otoczyć je troską, stabilnością oraz wsparciem.
Jak podkreśla specjalistka, trauma doświadczana przez dzieci w dysfunkcyjnych rodzinach może przyjmować wiele form: od przemocy fizycznej, poprzez przemoc psychiczną, aż po zaniedbanie emocjonalne.
Nie pozostaje to bez konsekwencji psychicznych. Dzieci doświadczające przemocy fizycznej mogą przejawiać agresję lub przeciwnie – wycofanie.
Przemoc psychiczna prowadzi do chronicznego poczucia niskiej wartości i trudności w budowaniu świadomości własnych zalet. Jednym z najtrudniejszych do uchwycenia, a zarazem najbardziej destrukcyjnych skutków traumy, jest tak zwana trauma relacyjna. To właśnie ona często prowadzi do rozwoju niepewnego lub unikającego stylu przywiązania, co w dorosłym życiu przekłada się na trudności w relacjach. Powstaje, gdy osoby, które powinny zapewnić dziecku ochronę i wsparcie, stają się źródłem trosk.
Dzieci trafiające do pieczy zastępczej wnoszą ze sobą piętno trudnych doświadczeń. Choć zabezpieczenie dziecka jest nierzadko konieczne, samo w sobie może stanowić kolejne źródło traumy. Separacja względem bliskich, zmiana otoczenia i poczucie niepokoju,co do przyszłości często też potęgują lęk i poczucie porzucenia. Dzieci w pieczy zastępczej mają całe spektrum trudności psychofizycznych wynikających z doświadczeń w relacjach z rodzicami, opiekunami czy rodzeństwem.
Umiejętność nawiązywania relacji jest ograniczona przez brak zaufania do dorosłych, wynikający z doświadczeń zawiedzionych oczekiwań i niespełnionych obietnic czy przemocy w różnych postaciach. Jednak piecza zastępcza może być miejscem uzdrowienia, o ile zostaną podjęte działania na rzecz psychospołecznego rozwoju dziecka. Kluczowe jest zapewnienie mu poczucia bezpieczeństwa oraz stabilności, a także wsparcia emocjonalnego.
Potrzebne jest również wdrożenie odpowiednich form wsparcia terapeutycznego.
Doświadczenia dorastania w rodzinie dysfunkcyjnej zostawiają głębokie ślady w psychice dziecka – ale nie muszą na zawsze przesądzać o jego przyszłości.
Kluczowe jest wczesne rozpoznanie emocjonalnych i rozwojowych potrzeb dziecka, stworzenie mu bezpiecznego otoczenia i zapewnienie odpowiedniego wsparcia psychoterapeutycznego. Relacje oparte na zaufaniu, akceptacji i uważności mogą stać się fundamentem jego zdrowia psychicznego i pomóc dziecku odzyskać siłę oraz poczucie własnej wartości.
Długość procesu zdrowienia zależy od wielu czynników: głębokości traum, wieku dziecka w momencie interwencji, a także jakości otrzymywanego wsparcia. Wczesna interwencja i stabilne, wspierające środowisko znacznie zwiększają szanse na sukces. Choć droga do zdrowia emocjonalnego bywa wyboista, wiele dzieci osiąga znaczącą poprawę.
Fundacja Dobrych Inicjatyw wnosi o natychmiastowe wsparcie systemu pieczy zastępczej oraz o solidarność, która może odmienić los tych dzieci.
Fundacja chce mieć wpływ na zmianę systemu tak, by żadne dziecko nie musiało czekać na bezpieczną „przystań”. W kampanii “Koszmarna kolejka” pracownicy wspomnianej organizacji pozarządowej zwracają uwagę, że nie ma tu czasu do stracenia – to nasza odpowiedzialność jako społeczeństwa, by każde dziecko w Polsce mogło dorastać w bezpiecznych warunkach i mimo trudnych doświadczeń miało szansę na osiągnięcie zdrowia emocjonalnego w przyszłości.
Każdy z nas może wyrazić poparcie społeczne podpisując petycję dostępną na stronie https://fdi.org.pl/petycja/.
Warto na zakończenie dodać, że prowadzona przez Fundację Dobrych Inicjatyw kampania „Koszmarna kolejka” występuje także w przestrzeni publicznej. Na muralu przy Tamce 20 widnieje scena: dzieci zawieszone pomiędzy dwoma dłońmi – jedną symbolizującą niewydolną wychowawczo rodzinę biologiczną i drugą reprezentującą system pieczy zastępczej.
Trzymam kciuki za realizację tej istotnej i potrzebnej kampanii.
Opracowano na podstawie: https://www.niepelnosprawni.pl/informacje/az-1890-dzieci-w-koszmarnym-zawieszeniu.